در این مقاله از وبسایت نرم افزار حسابداری آنلاین و تحت وب ابرستان به مفهوم موجودی کالا و مواردی مربوط به آن در انبارداری تحت وب  و رسید و حواله انبار خواهیم پرداخت.

مفهوم موجودی کالا در حسابداری :

موجودی کالا به دارایی های اطلاق می شود که :

• جهت فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می گردد.
• برای ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرآیند تولید قرار می گیرد.
• به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات خریداری و نگهداری می شود.
• ماهیت مصرفی دارد و به صورت غیر مستقیم در جهت فعالیت تجاری مورد مصرف قرار می گیرد.

تکمیلی : ابرستان به عنوان اولین نرم افزار حسابداری آنلاین ، امکان ثبت و گزارش گیری موجودی کالا را نیز دارا می باشد. 

موجودی کالا در شرکت های تولیدی به چه صورت است ؟

در شرکت های تولیدی ، موجودی ها می بایست به صورت زیر در یادداشتهای توضیحی پیوست صورتهای مالی افشا گردد :

• موجودی مواد اولیه
• موجودی کالای در جریان ساخت
• موجودی کالای ساخته شده ( محصول )
• موجودی ملزومات اعم از تولیدی و اداری
• موجودی‌های امانی ( ما نزد دیگران و دیگران نزد ما )
• موجودی‌های در راه

در پایان سال موجودی‌های مواد و کالا می بایست مطابق انبار گردانی و شمارش عینی و صرف نظر از محل نگهداری اقلام که در مالکیت واحد تجاری می باشد به عنوان مبلغ قابل گزارش در صورت های مالی لحاظ گردد.

در این رابطه می بایست به کالاهای امانی شرکت که در نقاطی غیر از انبار شرکت می باشد توجه شده که براساس تائیدیه ارسالی در شمارش پایان سال لحاظ شده و هم چنین در مورد کالای امانی دیگران نزد ما نیز توجه شود که این مبلغ از میزان موجودی شمارش شده خارج گردد، و در نهایت اینکه در خصوص سفارشات خارجی می بایست با توجه به قرارداد و شرایط حمل محموله های ارسالی که در چه مرحله ای مخاطرات کالا به خریدار منتقل می گردد و ممکن است علی رغم اینکه جنس هنوز در انبار رسید نشده است (سفارشات در راه) ولی می بایست به عنوان موجودی پایان دوره شرکت لحاظ گردد.

روش های ارزیابی موجودی کالا :

به طور کلی چهار روش پذیرفته شده برای برآورد موجودی کالا وجود دارد :

۱- روش اولین صادره از اولین وارده (FIFO)

۲- روش میانگین موزون (ساده و متحرک)

۳- روش اولین صادره از آخرین وارده (LIFO)

۴- روش شناسایی ویژه

کلیه روش های مذکور مبتنی بر جریان هزینه می باشد نه جریان فیزیکی. یعنی حسابدار فرض می کند که جنسی که اول وارد شده است، اول هم از انبار خارج شده است.

برای محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا در ایران از روش های شناسایی ویژه، اولین صادره از اولین وارده یا میانگین موزون استفاده می شود.

نکته : از نظر استاندارد حسابداری ایران استفاده از روش لایفو ، ممنوع است.

اگر خالص ارزش فروش موجودی ها کمتر از بهای تمام شده  آن ها باشد معادل تفاوت آن دو ذخیره کاهش ارزش شناسایی می شود. به این روش، روش اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش گفته می شود.

* یک نرم افزار حسابداری تحت وب خوب ، برای حسابداری موجودی کالا ( ثبت و گزارش گیری ) ، طبق استاندارد حسابداری ایران نباید از روش لایفو استفاده کند. 

بطور کلی حسابداری موجودی ها به دو روش واقعی و فرضی دسته بندی می شود.

روش واقعی که همان روش شناسایی ویژه است در سیستم های دائمی و سیستم بهایابی سفارش کار بکار می رود که دارای معایبی نظیر مقرون به صرفه نبودن و ایجاد فرصت مدیریت سود (اقدام آگاهانه مدیر جهت کسب سطح معینی از سود).

روش فرضی شامل روش های فایفو ، لایفو و میانگین است.

• روش فایفو(FIFO) :

یک روش ترازنامه ای است. بالاترین رقم موجودی کالای پایان دوره و بالاترین رقم سود در شرایط افزایش قیمت ها را دارد. نتایج حاصل از فایفو که همان موجودی پایان دوره و بهای تمام شده کالای فروش رفته می باشد، همواره در دو سیستم دائمی و ادواری یکسان است. فایفو مطابق با جریان فیزیکی واقعی در مورد اغلب کالاهاست. هرچند استاندارد این مطابقت را الزامی نمی داند.

• روش لایفو (LIFO) :

یک روش سود و زیانی است. پایین ترین رقم موجودی پایان دوره و پایین ترین رقم سود در شرایط افزایش قیمت ها را حاصل می نماید. بزرگترین ایراد روش لایفو تأثیر مخربی است که بر ترازنامه دارد لذا استاندارد های ایران که یک رویکرد ترازنامه ای را دنبال می کنند استفاده از روش لایفو را مجاز نمی داند.

نتایج حاصل از لایفو که همان موجودی پایان دوره و بهای تمام شده کالای فروش رفته است لزوماً در دو سیستم دائمی و ادواری یکسان نیست.

• روش میانگین :

نتایج حاصل از روش میانگین همیشه بین لایفو و فایفو است ولی غالباً به فایفو نزدیک تر است. اگر از روش میانگین در سیستم ادواری استفاده شود به آن روش میانگین موزون و اگر از روش میانگین در سیستم دائمی استفاده شود به آن روش میانگین موزون متحرک (سیال) گفته می شود.

* روش میانگین موزون متحرک :

نحوه عملکرد به این صورت است که با هر خرید یک نرخ میانگین بهای تمام شده محاسبه می شود که تا زمان خرید بعدی که نرخ میانگین جدیدی محاسبه خواهد شد از نرخ میانگین قبلی برای تعیین بهای تمام شده کالای فروش رفته استفاده می شود.

نکته : همه ۴ روش ذکر شده مبتنی بر اصل بهای تمام شده تاریخی می باشند.

روش های ارزیابی تخمینی ( برآوردی) موجودی کالا :

در سیستم ادواری موجودی کالا، به دلیل اینکه حساب موجودی کالا در طی سال گردش ندارد لذا هیچگاه مانده این حساب در دفاتر به روز نمی باشد.

بنابر این در هر زمانی که نیاز به تعیین موجودی انبار یا تهیه سود و زیان باشد ناگزیریم که الزاماً انبار را به صورت فیزیکی مورد شمارش قرار دهیم و چون این نیاز ممکن است دائماً از سوی مدیریت مطالبه شود و از طرفی نمی توانیم انبار گردانی را دائماً عملی کنیم، بنابراین می توانیم از دو روش زیر جهت برآورد موجود انبار بدون نیاز به انبار گردانی استفاده نماییم :

۱- روش درصد سود ناویژه

۲- روش خرده فروشی